Chwalimy się i polecamy: nakładem Muzeum w Gliwicach ukazała się książka o fotografce Kazimierze Dyakowskiej, opracowana przez Ewelinę Lasotę, członkinię Fundacji Kultura Obrazu.

Kazimiera Dyakowska – naga. Portret i akt 1959–1966 to pierwsza publikacja przybliżająca życie i twórczość Kazimiery Dyakowskiej, fotografki związanej z Gliwickim Towarzystwem Fotograficznym. Podzielona na trzy rozdziały opowiada: o wystawie indywidualnej aktu
i porteru kobiecego Impresje dziewczęce, którą Kazimiera Dyakowska zaprezentowała w 1966 roku w Krakowskim Towarzystwie Fotograficznym, wywołując poruszenie w ogólnopolskim środowisku fotoamatorów;
o Gliwickim Towarzystwie Fotograficznym i osobistych relacjach Dyakowskiej z Jerzym Lewczyńskim, Emilem Kuglerem czy Michałem Sowińskim; o prywatnym życiu fotografki, w którym autorka książki szuka impulsów prowadzących do podjęcia tematu kobiecej cielesności.

Kazimiera Dyakowska była związana z Gliwickim Towarzystwem Fotograficznym w latach 1959–1966. To czas, kiedy na łamach prasy popularnej, „Przekroju”, „Zwierciadła” czy tygodnika „Kobieta i Życie”, negocjowany jest wizerunek kobiety nowoczesnej. Ciało kobiece jest estetyzowane, ale według innych kanonów piękna niż przed odwilżą 1956 roku. Wcześniej polityka mobilizacji kobiet na potrzeby runku pracy promowała wizerunek kobiety silnej i sprawnej – atrakcyjnej, ale bez akcentowania takich atrybutów płci, jak talia czy biust. Urodę kobiet zakrywały robocze kombinezony. W połowie lat 50., w związku
z przemianami politycznymi i gospodarczymi, fotografie traktorzystek, spawaczek, murarek zostały zastąpione przez zdjęcia „kociaków”. Dotychczasowy status społeczny został odrzucony na rzecz stanu przejściowego.

Fotografie Kazimiery Dyakowskiej ukazują niepewną konstrukcję owego „pomiędzy”. Bo jeśli dziesięć lat po odwilży jednych jej prace oburzały, to innych cieszył fakt zrzucenia purytańskiej zbroi stalinizmu.

Jej fotografie nawiązują do konwencjonalnych przedstawień w sztuce, utrwalonych przez rzeźbiarzy, malarzy i fotografów, lecz odpowiedzialna jest za nie kobieta – fotografka. Nawet jeśli traktuje kobiece ciało jak materię, której nadaje kształty za pomocą światła, to fotografując, często przesuwa fragmenty ciała w cień. Jakby chciała uwolnić je od kontrolujących spojrzeń. Eksponuje urodę ciała zdrowego, silnego, atrakcyjnego. Tak jak potrafią to robić ci, którzy otarli się o śmierć – sama została ranna we wrześniu 1939 roku i uchodziła w czasie wojny. Dziś,
z punktu widzenia sztuki krytycznej, można by jej zarzucić, że fotografując pewne typy ciała, inne – chore, słabe, stare, niepełnosprawne – skazała na niewidzialność i wykluczenie. Że stworzyła niekompletny rejestr wartości estetycznych, który pomija różnice. Lecz mimo to ów rejestr pozostaje ciekawym punktem odniesienia. Pokazuje, że ciało jest wciąż na nowo społecznie definiowane, a takie kategorie, jak „ładny” czy „brzydki” nie mają stałego charakteru.

Książka oraz wystawa w Czytelni Sztuki (3.12.2021–27.02.2022) bazują na Impresjach dziewczęcych z 1966 roku. Podejmują próbę ukazania Kazimiery Dyakowskiej jako twórczyni, która w latach 60. włączyła się w grę
o wyswobodzenie seksualności kobiet, ukazanie jej bez skojarzeń, bez podtekstów. W grę o sposób widzenia kobiety przez kobietę. O możliwość odsłonięcia ciała w myśl zasady, że być nagą, to znaczy być sobą.

Kazimiera Dyakowska (1909–1999) – fotoamatorka, w latach 1959–1966 członkini Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego. Absolwentka Studium Wychowania Fizycznego przy Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (1931). Wioślarka, pływaczka, narciarka. Sport był jej życiową pasją. Od roku 1961, kiedy w GTF-ie wzięła udział w kursie Witolda Dederki Portret i akt, skoncentrowana głównie na akcie i portrecie kobiecym. Tworzyła fotografie estetyzujące. Zadebiutowała w marcu 1966 roku w Krakowskim Towarzystwie Fotograficznym wystawą indywidualną Impresje dziewczęce (portret – akt), którą do roku 1972 pokazała w kilkunastu miastach, od Gliwic po Gdańsk. Ekspozycja ta wpisała się w ciąg wystaw aktu kobiecego, które zainspirowały KTF do organizowania cyklicznego Ogólnopolskiego Salonu Fotografii Artystycznej „Venus” od 1970 roku. Jej prace znajdują się w zbiorach m.in. Muzeum w Gliwicach, Muzeum Fotografii w Krakowie oraz w kolekcjach prywatnych.

Ewelina Lasota
„Kazimiera Dyakowska. Naga. Portret i akt 1959–1966”

Wydawca: Muzeum w Gliwicach
Seria: Czytelnia Sztuki
Liczba stron: 196
Okładka: miękka, ze skrzydełkami
Projekt graficzny: Katarzyna Wolny-Grządziel
Rok wydania: 2021
ISBN 978-83-958939-6-4

Książka dostępna na stronie Muzeum w Gliwicach: http://muzeum.gliwice.pl/pl/nasza-ksiegarnia/produkt/naga-kazimiera-dyakowska-portret-i-akt-1959-1966